Những ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết mà ai cũng cần nên biết

Mâm ngũ quả là một phần không thể thiếu trong bức tranh văn hóa Tết Nguyên Đán của người Việt. Không chỉ đơn thuần là vật phẩm trang trí bàn thờ gia tiên, mâm ngũ quả ẩn chứa những giá trị tinh thần sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn, ước vọng về một năm mới an lành, sung túc. Dưới đây, hãy cùng Điện Thoại Giá Kho tìm hiểu rõ những ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết giúp chúng ta thêm trân trọng và gìn giữ nét đẹp truyền thống này.

Nguồn gốc và ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết

Tục lệ bày mâm ngũ quả xuất phát từ quan niệm triết lý Á Đông về Ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ) – năm yếu tố cấu thành vũ trụ. Mâm ngũ quả tượng trưng cho sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, thể hiện ước mong về “Phúc – Lộc – Thọ – Khang – Ninh” (hoặc An) – những điều tốt đẹp mà con người luôn hướng đến.

Việc dâng mâm ngũ quả lên bàn thờ gia tiên trong dịp Tết là hành động thể hiện lòng hiếu thảo, biết ơn công ơn sinh thành, dưỡng dục của ông bà, tổ tiên. Đây cũng là dịp để con cháu cầu mong sự phù hộ, che chở của tổ tiên cho một năm mới bình an, may mắn. Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, một truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết của từng vùng miền

Mâm ngũ quả thường có 5 loại trái cây khác nhau và được trưng trên bàn thờ gia tiên vào dịp Tết Nguyên Đán.

Theo quan niệm của người Việt Nam thì con số 5 tượng trưng cho Ngũ Phúc Lâm Môn. Nghĩa là mong muốn đón ngũ phúc vào nhà bao gồm: Phú Quý – Trường Thọ – Khang Ninh – Hảo Đức – Thiện Chung.

Và ở mỗi vùng miền Việt Nam thì ý nghĩa và cách bày trí mâm ngũ quả cũng sẽ có những nét đặc trưng riêng.

Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc

Với người miền Bắc thì mâm ngũ quả phải có màu sắc hài hòa, đảm bảo đúng với Ngũ hành: Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ tượng trưng cho 5 màu Trắng – Xanh – Đen – Đỏ – Vàng.

Do đó, mâm quả trên bàn thờ gia tiên ngày Tết của người dân miền Bắc luôn có đầy đủ các loại trái cây đặc trưng. Bao gồm như: Chuối xanh, Phật thủ, Sung, Bưởi, Hồng, Táo, Quất cảnh,…

Cách bày trí mâm quả ngày Tết của người miền Bắc có nét đặc trưng riêng. Họ sẽ đặt nải chuối xanh ở dưới cùng, ở giữa nải Chuối sẽ là Bưởi hoặc là Phật thủ. Xung quanh là các loại quả Đào, Hồng, Quýt, Táo, Dứa,… còn những chỗ trống thì xen kẽ Quất cảnh hay Ớt đỏ.

Theo quan niệm của người miền Bắc thì:

• Nải Chuối xanh tượng trưng cho sự sum vầy, đầm ấm.
• Bưởi màu vàng tượng trưng cho sự giàu sang và may mắn. Cũng có nhà lựa chọn thay thế Bưởi bằng quả Phật thủ.
• Quả Hồng, Táo, Ớt đỏ biểu tượng cho sự may mắn, thành đạt.
• Dứa với mùi thơm đặc trưng với mong ước một năm mới đón nhiều phúc lộc và an lành,…

Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Trung

Người miền Trung không câu nệ về hình thức, miễn thành tâm là được. Nên mâm ngũ quả ngày Tết của họ rất đơn giản, có trái gì thì cúng trái nấy. Chẳng hạn như: Thanh long, Chuối, Dưa hấu, Mãng cầu, Dứa, Sung, Cam, Quýt.

Cách bày trí mâm quả ngày Tết của người miền Trung cũng không quá cầu kỳ, chỉ cần hài hòa là được. Thường thì họ sẽ đặt những quả to, nặng ở dưới cùng, những quả nhỏ được xếp đan xen lẫn nhau ở phía trên.

Theo người miền Trung thì ý nghĩa của từng loại trái trên mâm ngũ quả sẽ được hiểu như sau:

• Trái Cam sẽ tượng trưng cho sự thành đạt, phát triển.
• Nải chuối mang ý nghĩa là sung túc, che chở, đùm bọc và gắn kết
• Trái Dừa với mong muốn vừa đủ, không thiếu thốn.
• Quả Xoài với cầu mong cho của cải, tiền bạc vừa đủ xài.
• Đu đủ hàm chứa ý nghĩa thịnh vượng, đủ đầy
• Quả Quýt với mong muốn mang lại sự thành công, thành đạt trong năm mới
• Trái Thanh long có ngụ ý rồng mây gặp hội,…

Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết của miền Nam

Người miền Nam rất cầu kỳ trong việc bày trí mâm ngũ quả ngày Tết. Họ rất cẩn thận và chỉn chu trong việc chọn những trái cây và tránh những loại quả có phát âm không tốt. Ví dụ như: quả Lê được hiểu là lê lết nên dễ dẫn đến thất bại. Chuối thì chúi nhủi, làm ăn lụn bại không phất lên được. Còn trái Quýt thì được hiểu là quýt làm thì cam chịu.

Với người miền Nam thì ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết được chọn theo cách phát âm: Cầu sung vừa đủ xài tương ứng với 5 loại quả: Mãng cầu, quả Sung, quả Dừa, quả Đu đủ và quả Xoài.

Ngoài ra, để thể hiện sự vững chãi và mong muốn con cháu đầy nhà, họ thờ thêm trái dứa. Và muốn viên mãn, tròn đầy thì sẽ trưng bày cặp dưa hấu ở 2 bên.

Cách bày trí mâm quả của miền Nam cũng gần giống miền Trung ở chỗ những trái to sẽ đặt dưới. Còn những trái khác sẽ được sắp xếp lên bên trên.

Ý nghĩa của số năm trong mâm ngũ quả

Con số năm trong “ngũ quả” tượng trưng cho Ngũ hành. Tuy nhiên, không nhất thiết phải tuân thủ nghiêm ngặt số lượng năm loại quả. Đôi khi, người ta có thể bày nhiều hơn năm loại, nhưng vẫn giữ cách gọi “ngũ quả” như một truyền thống.

Cách bày trí mâm ngũ quả cũng mang nhiều ý nghĩa. Thông thường, các quả lớn, nặng được đặt ở dưới để làm nền, các quả nhỏ hơn được đặt lên trên. Việc sắp xếp này tạo nên một bố cục hài hòa, vững chắc, tượng trưng cho sự ổn định, vững vàng trong cuộc sống.

Ý nghĩa của từng loại quả và màu sắc

Mỗi loại trái cây được chọn bày trên mâm ngũ quả đều mang một ý nghĩa tượng trưng riêng, góp phần tạo nên một bức tranh tổng thể hài hòa và ý nghĩa. Màu sắc của các loại quả cũng được chú trọng, thường tuân theo quy luật Ngũ hành:

• Kim (màu trắng, vàng ánh kim): Lê, roi (mận), táo (một số loại), tượng trưng cho sự trong sáng, tinh khiết, sự thành công.
• Mộc (màu xanh lá cây): Chuối xanh, dưa hấu xanh (vỏ), xoài xanh, tượng trưng cho sự sinh trưởng, phát triển, sự tươi mới.
• Thủy (màu đen, xanh đậm): Nho đen, sung, vả, tượng trưng cho sự sâu lắng, sự kết nối, sự sung túc.
• Hỏa (màu đỏ, cam): Ớt, táo đỏ, hồng, cam, quýt, tượng trưng cho sự may mắn, nhiệt huyết, sức sống.
• Thổ (màu vàng, nâu): Xoài chín, đu đủ, dưa hấu vàng, tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý, sự ổn định.

Top sản phẩm bán chạy sale sốc, giá giảm cực sâu tại Điện Thoại Giá Kho

Đặc trưng mâm ngũ quả theo vùng miền

Sự khác biệt về văn hóa, khí hậu và sản vật địa phương đã tạo nên những nét riêng biệt trong cách bày mâm ngũ quả ở ba miền:

• Miền Bắc: Ưa chuộng các loại quả như chuối xanh (tượng trưng cho sự sum vầy, che chở), bưởi (tượng trưng cho sự đầy đủ, phúc lộc), đào (tượng trưng cho sự trường thọ), hồng (tượng trưng cho sự may mắn), quýt (tượng trưng cho sự thành đạt). Nải chuối xanh thường được đặt ở dưới cùng, đỡ lấy các loại quả khác, tượng trưng cho bàn tay che chở của trời đất.
• Miền Trung: Mang tính giao thoa giữa hai miền Bắc và Nam. Các loại quả thường thấy là chuối, mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài, cam, lê, thanh long… Sự đa dạng này thể hiện sự hòa hợp và tiếp thu văn hóa giữa các vùng miền.
• Miền Nam: Thường được bày theo mong ước “Cầu – Dừa – Đủ – Xài – Sung” (mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung). Cách đọc lái này thể hiện ước mong về một cuộc sống ấm no, đầy đủ, không thiếu thốn. Người miền Nam ít chú trọng đến số lượng năm loại quả mà quan trọng là ý nghĩa cầu mong.

Giá trị văn hóa và ý nghĩa giáo dục về mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả không chỉ là một phong tục mà còn là một phần của bản sắc văn hóa dân tộc. Nó thể hiện tâm tư, nguyện vọng của người dân trong việc gìn giữ truyền thống và hướng về cội nguồn. Qua đó, tạo nên một không gian văn hóa phong phú và ý nghĩa trong những ngày đầu năm mới.

Việc chuẩn bị và bày biện mâm ngũ quả cũng là một hoạt động giáo dục ý nghĩa cho thế hệ trẻ. Qua đó, con cháu được tìm hiểu về truyền thống, văn hóa của dân tộc, rèn luyện tính cẩn thận, tỉ mỉ và lòng biết ơn đối với tổ tiên.

Sự biến tấu của mâm ngũ quả trong xã hội hiện đại

Trong xã hội hiện đại, với sự sáng tạo không ngừng, nhiều bạn trẻ đã có những biến tấu mới cho mâm ngũ quả, ví dụ như “Cầu dừa đủ chỉ tiêu” hay “Cầu dừa đủ qua môn”, thể hiện sự hài hước và tinh thần lạc quan. Bên cạnh đó, việc sử dụng các loại trái cây nhập khẩu, tạo hình mâm ngũ quả nghệ thuật cũng ngày càng phổ biến. Tuy nhiên, dù có những biến tấu, sáng tạo, ý nghĩa cốt lõi của mâm ngũ quả vẫn được giữ gìn và phát huy.

Mâm ngũ quả không chỉ là vật phẩm hữu hình mà còn mang giá trị tinh thần to lớn. Nó là sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người và tổ tiên. Việc bày mâm ngũ quả cũng là dịp để các thành viên trong gia đình sum họp, cùng nhau chuẩn bị cho ngày Tết, tạo nên không khí ấm cúng, hạnh phúc.

Những điều cần lưu ý khi bày mâm ngũ quả ngày Tết

Bên cạnh việc tìm hiểu ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết, bạn cần lưu ý những điều sau khi trưng mâm ngũ quả:

• Chọn quả tươi ngon: Chọn những quả tươi, không bị dập nát, sâu bệnh. Tránh chọn quả quá chín hoặc còn xanh.
• Bày trí hài hòa: Sắp xếp các loại quả sao cho cân đối, hài hòa về màu sắc và kích thước. Quả to nên đặt ở dưới, quả nhỏ đặt ở trên để tạo hình chóp vững chắc.
• Ý nghĩa phong thủy: Nên lựa chọn các loại quả và màu sắc phù hợp với quan niệm phong thủy của gia đình.
• Không đặt hoa quả giả: Nên sử dụng hoa quả tươi để thể hiện lòng thành kính và sự trân trọng đối với tổ tiên.
• Thời gian bày: Mâm ngũ quả thường được bày từ ngày 30 Tết đến hết mùng 3 Tết, hoặc có thể lâu hơn tùy theo phong tục của từng gia đình.
• Không ăn hoa quả trên mâm cúng trước khi cúng xong: Theo quan niệm dân gian, việc ăn hoa quả trên mâm cúng trước khi cúng xong là không tôn trọng tổ tiên.

Mâm ngũ quả ngày Tết là một nét đẹp văn hóa truyền thống cần được gìn giữ và phát huy. Việc hiểu rõ những ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết sẽ giúp chúng ta thêm trân trọng giá trị văn hóa của dân tộc và tạo nên một không gian Tết ấm áp, ý nghĩa. Dù có những sự khác biệt về cách bày trí giữa các vùng miền, hay những biến tấu trong xã hội hiện đại, mâm ngũ quả vẫn luôn là biểu tượng của lòng thành kính, ước vọng về một năm mới an lành, may mắn và sung túc. Nó là một phần không thể thiếu trong văn hóa Tết Việt, góp phần làm nên bản sắc riêng của dân tộc.

Đọc thêm:

• Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết, những điều cần lưu ý khi bày trí
• 20+ Ý tưởng trang trí Tết handmade đơn giản, độc đáo, ấn tượng nhất 2025